Hadhwanaagtv
Mujaahid Prof Iid Cali Salaan oo ah aqoonyahan reer Somaliland ah ayaa kaalin mug leh ka soo qaatay sooyaalka taariikheed, dib u dhiska iyo horumarka Jamhuuriyadda Somaliland, sidoo kale sannadkii 1989-kii waxa uu hormuud ka ahaa olole ballaadhan oo daaha ka fayday xasuuqii iyo hagardaamadii taliskii Siyaad Barre u gaystay shacabka reer Somaliland
Professor Eid waxa uu sannadkii 1985 Dalka Jabuuti ka abaabulay gaadiid ka qayb-qaata hawl-galladii iyo dagaalkii hubaysnee ee ururkii SNM kula jiray dawladdii Milatariga ahayd, waxaana u suuro-gashay isaga iyo gudidii SNM ee Jabuuti in ay 17 Gaadhi iyo 17-kii mujaahid ee waday ba ay u diraan SNM, isla markaana ay geeyaan magaalada Diridhabe.
Gaadiidkaasi oo ahaa kuwa xamuulka qaada, ayaa kaalin weyn ka qaatay dib-u-soo noolayntii halgankii SNM, maadaama oo aanu ururka SNM haysan gaadiid badan, isla markaana ay dad badani kaga dhinteen dagaalkii buuraha ee 1984-kii, taas oo saraakiisha SNM u sabababeeyeen in ay keentay gaadiid la’aan.
Professor Eid oo arrimahaasi ka hadlayayna waxa uu yidhi "Sannadkii 1985-kii waxaa warqad ii soo qoray General Aadan Shiine oo xiligaa ahaa wasiirkii ciidamada ee SNM, warqadaas oo loo soo dhiibay Xaaji-yaaxeen, laguna yidhi gaadhsii Eid Cali Salaan ayaa la ii keenay.
Warqadaas waxa uu nagaga dalbaday in aanu ka hawl-galno sidii loo heli lahaa gaadiid ka qayb qaata halganka, maadaama oo ay SNM ka jirtay Gaadiid yaraani, markii ay warqadaasi isoo gaadhay waxaan abaabulay oo aan la kulmay guddidii SNM ee Jabuuti, kulamo badan oo aanu samaynay kadib waxaa noo suurogalay in aanu helnay 17 gaadhi oo xamuul ah iyo 17-kii mujaahid ee gaadiidkaasi watay illaahay ha u naxariisto intii dhimataye, gaadiidkaasi iyo mujaahidiintii waddayba waxaanu geynay Diridhabe, si tartiib tartiiba ah anaga oo mar ba laba gaadhi iyo saddex gaadhi gudbnin jirnay.
Warqadda oo la sii soo diray February 1985-kii waxa lagu yidhi dagaalkii Buuraha dad badan baa inaga dhintay, markii aanu baadhis samaynayna mushkilada ugu wayn ee dhacdayna waxay ahayd baabuur la’aan markaa baabuur la soo diro ayuu halganku ku soconayaa, sidaas ayaanu ku abaabulnay 17 gaadhi oo kaalin wayn ka qaatay Halgankii.
Warqada waxa ii soo qoray General Aadan Shiine, xidhiidhka SNM-na waxaa noo hayay Maxamed Kaahin Axmed. Sidaas ayaanu ku geynay baabuurtaasi Diridhabe oo ay kaga qayb galeen halgankii SNM, arrintaana waxa naga caawisay dawladda Jabuuti oo xiligaas uu madxweyne ka ahaa Alle ha u naxariistee Xasan Guuleed Abti-doon, waxaana si gaar ah arrintaa nooga caawiyay Ismaaciil Cumar Geelle oo wakhtigaas haystay Intelligent-ka haddana ah madaxweynaha dalka Jabuuti .”
Professor Eid Ali Salaan waa halgamaa kaalin weyn ka soo qaatay horumarka shacabka Somaliland, laga soo bilaabo ilaa 1981-kii oo uu ka mid ahaa dhalinyaradii asaastay ururkii UFFO, waxa uu ka soo qayb qaatay halkankii hubaysnaa ee ururkii SNM dalka kaga xoreeyay rajiimkii kali-talisa ahaa Maxmed Siyaad Barre.
Professor waxa uu ka mid ahaa dhalinyaradii asaastay ururka UFFO oo lagaga dhawaaqay magaalada Hargeysa 1981-kii, dhalinyaradaasi oo ah kuwii shiday iftiinkii ololihii iyo kacdoonkii lagaga soo hor jeestay hagardaamooyinkii iyo cabudhintii taliskii Milatariga ahaa.
July 1988-kii Prof Iid waxa uu dalka Ingiriiska ka bilaabay hawl-gallo iyo olole ballaadhan, kaas oo uu doonayay in uu caalamka tuso isla markaana u xaqiijiyo xasuuqii xuuqii lagu hayay shacabka reer Somaliland, waxaanu Professor-ku dedaal dheer u galay sidii uu Baarlamaanka Ingiriiska u soo hor dhigi lahaa caddaynta xasuuqaasi, isaga oo aakhirkiina ku guulaystay arrintaasi, kadib markii uu ka midho dhaliyay xidhiidhkii uu la sameeyay xildhibaan Alun Michael oo ka mid ahaa mudasnayaasha Baarlamaankaasi oo laga soo doortay Cardiff, kaas oo daaha-fayday dhacdadaasi.
Sida ka muuqata sawirkan oo lagu qaaday xarunta Baarlamaanka Ingiriiska, taariikhdu markay ahayd July 1988, xilligaas oo xildhibaan Alun Michael uu daboolka ka qaaday xasuuqii lagu hayay dadka reer Somaliland.
Professor Eid waxa ku guuleystay in uu ku qanciyo Alun Muchael sidii qadiyada xasuuqa loo hor-geyn lahaa Baarlamaanka Ingiriiksa, taas oo hirgashay July 1988, sida ka muuqata sawirka Professor Eid iyo xildhibaan Alun, kaas oo ay ku wehelinayeen alle how naxaristo: Xaaji Yuusuf Cabdillaahi, Cali Drabulys Sheekh Axmed, Cabdi Cismaan, oo dhamaantood ka soo jeeday Cardiff, Wales.
Xildhibaan Alun Muchael ayaa ahaa Xildhibaan laga soo doorto Cardiff oo ah halka uu deganaa Professor Eid, sidoo kale waxaa Waa xildhibaankii aasaasay Kooxda Baarlamaanka UK ee All Partyee u ololeeya qaddiyada Somaliland, waxaanu yimid Somaliland sanbadjuu 2007-kii isaga oo madax ka ah xubno ka tirsan baarlamaanka UK.
Professor Eid, ka sokow hawl-karnimadiisa iyo halgankiisa taariikheed oo ku caaamadsan muddo ka badasn 40 sannadood oo uu kaalin weyn ku lahaa horumarka iyo dhismaha dalka Somaliland, waxa sannadkii 2018-kii loo aqoonsaday, isla markaana loo doortay inuu yahay shakhsiga toddobaad ee boqolka qof ee ugu saamayna badan dadka Madow ee Wales.
Professor Eid Cali Salaan waxa uu kaalin firfircoon ka qaatay horumarka kala duwan ee ay ku tallaabsatay Somaliland soddonkii sannadood ee ay jirtay.
Eid Cali waxa uu kaalin weyn oo firfircoon ka qaatay hawlaha samo-falka iyo caawinta dadka nugul, gaar ahaan arrimaha gargaarka iyo daryeelka ee dadka maskaxdas xanuunsanaya, Somaliland Mental Health Support.
Sidoo kale Professor Eid Axmed waxa uu aasaaska Golaha Qaxootiga Wales (WRC), si ay kaalmo iyo caawimo u siiyaan dadka magan-gelyo doonka ah. Isaga oo ahaa ku xigeenka madaxa fulinta.
Professor Eid Axmed, sidoo kale, tan iyo markii Jamhuuriyadda Somaliland ay xorriyadeeda dib ulla soo noqotay waxa uu u ololaynayey qadiyadda madaxbanaanida qarankiisa, waxaanu dedaal badan iyo juhdi.
Prof Eid Cali waxa uu bandhigay qorshihii ugu horreeyay abid ee Baanka dhexe ee Somaliland oo uu ku nashqadeeyay Hargeysa 2017.
Professor Eid waa cilmi baadhe iyo lataliyaha maamulka, ganacsiga iyo horumarinta iyo tababare khibrad sare leh. Sidoo kale Eid waxa uu khibrad ballaadhan u leeyahay arrimaha bangiyada caalamiga. Iid waxa uu waxbarashadiisii heerka koowaad ku dhammaystay dalka Maraykanka, waxbarashadiisa sarena waxa uu ku qaatay dalka Ingiriiska, waxaanu ka qaatay BSC xagga xisaabaadka, BA ee dhaqaalaha, MBA, PGCE, Chartered Fellow of Chartered Institute of Personnel and Development(CIPD) iyo Professional Banking Diploma oo uu ka qaatay machadka bangiyada UK oo hadda loo yaqaan UK Institute of Financial Services.
Prof. Eid hadda waa la-taliyaha Baanka Dhexe ee Jamhmuuriyadda Somaliland, waxaanu hore u ahaa la-taliyaha Wasaaradda Arrimaha Gudaha Somaliland iyo xidhiidhiyaha qaybta maamul-wanaagga ee qorshaha horumarinta qaranka.
Prof Iid Cali Salaan, waxa uu sidoo kale hambalyo iyo bogaadin diiran u diray madaxweynaha cusub ee ay doorteen shacbiga reer Somaliland iyo madaxweyne-ku-xigeenkiisa, Mudane Dr. Cabdiraxmaan Maxamed Cabdilaahi (Cirro), iyo Maxamed Ambassador Maxamed Cali Aw Cabdi, waxaanu masuuliyiintaasi Illaahay uga baryay in uu ku asturo xilkaasi loo doortay.
Prof Iid Cali Salaan, waxa uu sheegay in Madaxdaasi Cusub ee ay reer Somaliland doorteen ay yihiin rag aqoon-yahanno ah, isla markaana khibrad iyo aqoon u leh xidhiidhada iyo la macaamilka dunida, sidoo kalena shacbiga reer Somaliland ay ka rajaynayaan wax-qabad ballaadhan iyo in ay ka midho-dhalinayaan himiladii ay Somaliland higsanaysay 34-ka sannadood ee ah Ictiraafka qaddiyadda madax-bannaanida Somaliland.
