Maamulka madaxweyne Donald Trump ayaa ka musaafuriyay dalka Maraykanka xubno lagu eedeeyay inay ka tirsan yihiin kooxda Tren de Aragua ee u dhalatay dalka Venezuela, una soo tarxiilay dalka El Salvador, inkasta oo ay maxkamaddi amartay in la joojiyo.
Talaabadii u danbaysay oo dhacday Axaddii ayaa ah tii ugu dambeysay ee tallaabooyin isdaba joog ah oo maamulka Trump uu ku musaafurinayey dadka ajnabiga ah – qaar waxaa lagu eedeeyay in ay Maraykanka ku sugnaayeen sharci la’aan, qaar kalena waxaa lagu eedeeyey dibadbaxyo ka dhacay jaamacadda.
Madaxweynaha El Salvador Nayib Bukele ayaa Axadii sheegay in dalkiisa uu helay 238 xubnood oo ka tirsan Tren de Aragua iyo 23 xubnood oo dheeraad ah oo ka tirsan burcadda El Salvadoran ee MS-13 oo ka yimid Maraykanka.
Bukele ayaa aqbalay in xabsiga la dhigo xubnaha kooxahan isaga oo ka wakiil ah Maraykanka kulan uu la yeeshay xoghayaha arrimaha dibadda Marco Rubio bishii hore.
Waxa uu sheegay in dadkan la soo tarxiilay ay ku jiri doonaan xabsiga Xarunta Xakameynta Argagaxisada ee Bartamaha Ameerika (CECOT) muddo hal sano ah oo ay suuragal tahay in lagu kordhiyo.
Xilligii caleema saarka Trump, waxa uu khudbadiisii ku sheegay in uu soo saari doono sharci hore oo shaqayn jiray 1798 loona yaqiin sharciga cadawga shisheeye. Sabtidii, Trump waxa uu saxeexay bayaan uu ku dalbanayo sharcigaas oo jiray 227-sano jirsaday. Bayaanku wuxuu sheeganayaa in kooxda Tren de Aragua ay ku kacayaan, isku dayayo, oo ku hanjabayaan duullaano qaawan oo ka dhan ah dhulka Maraykanka. Waxa uu intaas ku dartay in dhammaan muwaadiniinta Venezuela ee da’doodu tahay 14 ama ka weyn ee xubnaha ka ah baandada aanay u dhalan ama aan sharci ahaan aanay muwaadiniin Maraykan oo rasmiga ah ahayn waa in la xakameeyo oo laga saaro dalka "Cadowga shisheeye”.
Kadib amarka Trump, xaakim federaal James Boasberg, oo ah madaxa xaakimka degmada Columbia, ayaa soo saaray amar ku meel gaadh ah oo lagu joojinayo awoodda Trump uu u leeyahay in uu isticmaalo awoodaha dagaalka si uu u fuliyo masaafurin. Tani waxay ahayd intii lagu guda jiray dhageysiga arrintan ee Sabtidii oo ay dalbadeen Midowga Xorriyadda Madaniga ah ee Maraykanka.
Laakiin saacado ka dib, Bukele wuxuu xaqiijiyay in maamulka Trump uu si kastaba ha ahaatee hore u sii waday masaafurinta. Maqaal uu Bukele la wadaagay wararka ku saabsan xukunka xaakimka, wuxuu sheegay inuu yahay mid soo daahay.
Waa maxay Xeerka Cadawga Shisheeyaha?
Xeerka Cadawga Shisheeyaha ayaa u oggolaanaya madaxweynayaasha Maraykanka in ay xishaan ama masaafuriyaan dadka aan u dhalan dalka inta lagu jiro dagaalka. Sannadkii 1798-kii, Maraykanku waxa uu isu diyaarinayay waxa uu rumaysan yahay in uu dagaal la galay Faransiiska. Sharciga ayaa loo soo bandhigay si looga hortago soo galootiga inay u naxaan Faransiiska.
Sharcigu waxa uu madaxweynaha u ogolyahay in uu fuliyo masaafurintan iyada oo aan la dhegaysanayn.
Falkan ayaa la codsaday saddex jeer oo keliya ka hor, intii lagu jiray Dagaalkii 1812, Dagaalkii Dunida I iyo Dagaalkii Labaad ee Adduunka.
Trump iyo xulafadiisa waxay ku doodayaan in Maraykanku uu halis ugu jiro "duulaanka” soogalootiga aan sharciyeysnayn, dadka dhaleeceeya waxay sheegeen in madaxweynuhu si khaldan u codsanayo sharciga xilliga dagaalka.
Waa maxay xabsiga CECOT?
Xarunta Xakamaynta Argagaxisada (Centro de Confinamiento del Terrorismo) waa xabsiga ugu sareeya ee El Salvador oo qaada 40,000. Halkaas oo ay hadda ku xishan yihiin xubnaha burcadda ee lagu eedeeyay Maraykanka uu tarxiilay.
Xabsiga weyn wuxuu mamnuucay booqashooyinka, waxbarashada iyo madadaalada. Maxaabiista looma ogola inay dibadda u baxaan.
CECOT waxa la furay Janaayo 2023, sanad gudihiis markii Bukele uu amray dhismaheeda. Waxay ku taal Tecoluca, 72km (45 mayl) bari ka xigta caasimadda Salvador,