Aragtida suurtagalnimada (Prospect Theory)
Prospect Theory waa fikrad ay soo saareen Daniel Kahneman iyo Amos Tversky sanadkii 1979, taasoo sharxeysa sida dadku u sameeyaan go’aamada marka ay la kulmaan faa’iido ama khasaaro suurtagal ah. Waxay muujineysaa in dadku aysan si macquul ah u go’aansan, balse ay badanaa raacaan dareenkooda.
1. Dadka khasaaraha aad bay uga baqaan marka loo eego faa’iidada.
Loss Aversion: Dadku waxay dareemaan khasaaraha laba jeer ka xanuun badan sida ay u dareemaan faa’iidada.
Tusaale:
Haddii aad lumiso $100, dareenka xanuunka leh ee kaa soo gaaraya wuxuu aad uga weynaanayaa dareenka farxadda leh ee aad dareemi lahayd haddii aad $100 hesho.
Marka qof laga xado $100, wuu xanaaqayaa oo maalmo ka fekerayaa, laakiin haddii uu si lama filaan ah u helo $100, wuu ku farxayaa balse si degdeg ah ayuu u illoobayaa.
2. Qaabka su’aasha loo dhigo (Framing Effect) wuxuu saameeyaa go’aanka
Tusaale: Haddii dhakhtar kuu sharaxo labo qaliin oo suurtagal ah:
Doorasho 1: "Qaliinkaan wuxuu leeyahay 90% fursad badbaado."
Doorasho 2: "Qaliinkaan wuxuu leeyahay 10% fursad dhimasho."
Labada sharaxaad isku macno ayay yihiin, laakiin badanaa dadka waxay dooran doonaan Doorashada 1, maxaa yeelay waxay u muuqataa mid rajo fiican leh.
3. Dadku waxay jecel yihiin inay khatarta qaataan marka ay khasaaro la kulmayaan
Marka dadku dareemaan inay khasaari doonaan, waxay u badan yihiin inay halis badan qaadaan, xitaa haddii ay tahay mid aan macquul ahayn.
Tusaale:
Haddii qof ku leeyahay "Haddii aad si toos ah u aqbasho, waxaad lumin doontaa $500, laakiin haddii aad halis qaadato, 50% fursad ayaad u haysataa inaad waxba lumin ama xitaa faa'iido hesho."
Dad badan waxay dooran doonaan inay halis galaan, inkasta oo laga yaabo in khasaaruhu sii bato.
Maxay Prospect Theory faa’iido u leedahay?
1. Dhaqaalaha iyo Maalgelinta – Waxaa lagu fahmaa sababta maal-gashadayaasha u neceb yihiin inay iibiyaan saamiyada khasaaraha galay, xitaa haddii ay sii dhici karaan.
2. Suuq-geynta iyo Ganacsiga – Shirkaduhu waxay adeegsadaan "Framing" si ay macaamiisha ugu qanciyaan inay wax iibsadaan.
3. Siyaasadda iyo Xeer-dejinta – Siyaasiyiintu waxay adeegsadaan qaabka ay macluumaadka u dhigaan si ay codbixiyeyaasha ugu qanciyaan qorshahooda.
Ugu danbeyn Prospect Theory waxay sharaxaysaa in dadku aysan si caqli gal ah u go’aansan marka ay la kulmaan faa’iido ama khasaaro. Waxay si gaar ah diiradda u saartaa baqdinta khasaaraha, qaabka su’aasha loo dhigo, iyo sidii ay dadka u dooran lahaayeen halista marka ay khasaare dareemaan.
علي محمود
AFEEF:
Hadhwanaagnews marnaba masuul kama aha Aragtida dadka kale. Qoraaga ayaa xumaanteeda, xushmadeeda iyo xilkeeda sida. waxa kaliya oo Hadhwanaagmedia dhiirigalinaysaa, isdhaafsiga aragtida, canaanta gacaliyo talo wadaagga!