Maxkamadda sare ee Qaramada Midoobay ayaa sheegtay in qabsashada Israa’iil ee dhulka Falastiiniyiinta ay ka soo horjeedo sharciga caalamiga ah.

Maxkamadda Caalamiga ah ee Cadaaladda ee ICJ, ayaa sheegtay in Israa’iil ay joojiso deegaamaynta ay ka waddo Daanta Galbeed ee la haysto iyo Bariga Quddus, isla markaana ay sida ugu dhakhsaha badan u joojiso qabsashada "sharci-darrada ah” ee ay ku hayso deegaannadaas iyo marinka Qasa.

Isaga oo ka jawaabaya go’aanka maxkamadd, ra'iisul wasaaraha Israa'iil Benjamin Netanyahu wuxuu sheegay in maxkamaddu ay "go'aan been abuur ah samaysay".

Ra'yiga la-talinta maxkamadu maaha mid sharci ahaan ku xiran laakiin wali waxay xambaarsan tahay miisaan siyaasadeed oo muhiim ah. Waa markii ugu horeysay oo maxkamada ICJ ay soo saarto go’aan ku saabsan sharci ahaanshiyaha arrintaas 57-dii sano ee la soo dhaafay.

Maxkamadda ICJ oo fadhigeedu yahay magaalada Hague ee dalka Holland ayaa tan iyo bilowgii sannadkii hore baaritaan ku waday arrintan, kaddib codsi uga yimid golaha guud ee Qaramada Midoobay.

Maxkamadda ayaa si gaar ah looga codsaday inay aragtideeda ka dhiibato siyaasadda iyo dhaqamada Israa’iil ee ku wajahan Falastiiniyiinta, iyo heerka sharci ee la haysto.

Madaxweynaha Maxkamadda ICJ, Nawal Salam, oo ku dhawaaqay natiijada ayaa shegay in ay maxkamaddu ogaatay in "Israa'iil ... sii wado joogitaanka dhulka Falastiin ee la haysto, waana sharci-darro."

"Dawladda Israa’iil waxaa waajib ku ah in ay sida ugu dhakhsaha badan u soo afjarto joogitaankeeda sharci-darrada ah ee dhulka la haysto ee Falastiin,” ayuu yiri.

Waxa uu sheegay in ka bixitaankii Israa’iil ee Marinka Qasa 2005-tii aanay soo afjarin qabsashadii Israa’iil ee aaggaas, sababtoo ah waxay si firfircoon u maamushaa halkaasi.

Sidoo kale maxkamadda ayaa sheegtay in Israa‘iil ay bixiso magdhowga khasaaraha gaaray dadka ree Falastiin intii ay socotay daadgureynta dhammaaan dadka deggan daanta galbeed iyo bariga Qudus.

Israa’iil ayaa ilaa 160 deegaan ka dhistay Daanta Galbeed iyo Bariga Quddus iyadoo dajisay ilaa 700,000 oo Israa’iiliyiin ah tan iyo sannadkii 1967-dii.

Maxkamaddu waxay sheegtay in deegaamayntaasi ay ahaayeen kuwo sharci darro ah. Israa'iil si adag uga soo horjeensatay arrintaas.

Maxkamadda ICJ, ayaa sheegtay in siyaasadaha iyo hab-dhaqanka Israa’iil ay ka dhigan yihiin in ay qayb weyn ka qaadanayso dhulka la haysto ee Falastiin, taas oo ay ku sheegtay in ay ka soo horjeedo shuruucda caalamiga ah, iyada oo intaa ku dartay in Israa’iil "aysan xaq u lahayn madaxbannaanida” qayb ka mid ah dhulka la haysto.

Gunaanadkii maxkamadda ayaa sheegay in xannibaadaha Israa'iil ee Falastiiniyiinta ee dhulalka la haysto ay ka kooban tahay "takoorka nidaamsan ee ku salaysan, jinsiyad, diin ama asal". Waxa ay sidoo kale sheegtay in Israa’iil ay si sharci darro ah uga faa’iidaysatay kheyraadka dabiiciga ah ee Falastiiniyiinta, ayna ku xad gudubtay xuquuqdooda aayo ka tashiga.

Ra'iisul wasaaraha Israa'iil ayaa si degdeg ah u soo saaray bayaan cad oo uu ku diiday waxa ay maxkamaddu go'aamisay.

"Dadka yahuudda ah ma ahan kuwa xoog ku haysta dhulka ay iyagu leeyihiin - caasimadooda jorusalaamna xoog kuma haystaan - xoogna kuma haystaan dhaxalka awoowayaashooda Judea iyo Samaariya" (daanta galbeed), ayuu Netanyahu ku yiri hadal uu soo saaray.

"Go'aan been ah oo ka dhacay Hague ma leexin doono runtan taariikhiga ah, si la mid ah, sharcinimada deegaamaynta Israa'iiliyiinta ee dhammaan qaybaha dalkeenna hooyo laguma doodi karo."

Balse natiijada maxkamada ayaa waxaa soo dhaweeyay Falastiiniyiinta.

Xuseen Al Sheikh, oo ah xoghayaha guud ee ururka xoreynta Falastiin ee PLO, ayaa ku tilmaamay "guul taariikhi ah oo usoo hoyatay xuquuqda dadka Falastiiniyiinta iyo xaqa ay u leeyihiin aaya-ka-tashigooda."

"Beesha caalamku waa inay ixtiraamtaa ra'yiga caddaaladda caalamiga ah oo ay ku khasabto Israa'iil inay joojiso qabsashada ay ku hayso dhulka Falastiin," ayuu yidhi.

Natiijooyinka maxkamadda ayaa hadda u gudbi doona golaha loo dhan yahay ee Qaramada Midoobay, kaas oo go’aamin doona sida looga jawaabo, oo ay ku jirto ikhtiyaarka ah in la qaato qaraar.

Taasi waxay noqon doontaa mid muhiim ah waxayna noqon kartaa kicinta wada xaajoodka waxayna dejin kartaa cabbirrada sharciga ah ee xallinta gorgortanka mustaqbalka.

Kiiskan ayaa ka duwan kiiskii ka horreeyey kaas oo ay horgeysay maxkamadda ICJ Koonfur Afrika oo ku eedaysay Israa’iil in ay xasuuq ka geysatay Falastiiniyiinta dagaalka Gaza.