Khatarta Dayax-Gacmeed Hawada Ku Burburay Oo Laga Baqayo?
Weligaa maku fikirtay
in adigoo waddada iska socda ay kugu soo dhici karaan biraha haraadiga
dayax-gacmeed ku burburay hawada sare?
Waxaa laga yaabaa in
aadan horayba uga fikirin arrin noocaas ah, sidaas awgeedna ay halista kaaga
dahsooneyd. Ama waxaa suurtagal ah inaad gebi ahaanba meesha ka saartay saameynta
ay yeelan karto khatartaas. Balse miyaad ku saxan tahay taas?
Jawaabta ay bixiyeen
inta badan dadka ay BBC-da ku wareysatay waddooyinka magaalooynka Qaahira iyo
Beyruut waxay ahayd in aysan wax noocaas ah dhici karin.
"Dabcan waxaa
dayax-gacmeedyada loo sameeyaa si aad iyo aad looga taxaddaray khatarta ka
dhalan karta,” ayuu yiri mid ka mid ah dadkii ay la hadleen kooxda BBC-da.
Mid kalena waxa uu
yiri: "Dabcan ma jirto halis, suurtagalna ma aha inay waxaasoo kale dhacaan.”
Balse, dhowr qof ayay
jawaabtoodu noqotay in ay macquul tahay, ayna dhici karto in khatar lagala
kulmo dayax-gacmeedyada ku burburay hawada sare.
"Waligey horay isuma
weydiin, mana ka fikirin, balse hadda marka aad i weydiisay, haa, way dhici
kartaa, waxaana laga yaabaa inayba horay u dhacday,” ayuu yiri qof ka mid ah
dadka la wareystay.
Run ahaantii wayba u
dhacday horay. Marar badan oo hore ayay nagu soo dhaceen dayax-gacmeedyada iyo
gaadiidka kale ee hawada.
Dhacdooyin
hore
Sanadkii 1979,
haraadiga burburka dayax-gacmeedkii la oran jiray Skylab ayaa kusoo dhacay
Galbeedka Australia. Sidoo kale 1980-meeyadii, dayax-gacmeed uu lahaa Ruushka
oo loogu talagalay hubka nukliyeerka ayaa kusoo dhacay Canada.
Sanadkii lasoo dhaafay
ee 2021, haraadiga dayax-gacmeed ay lahayd shirkadda SpaceX, oo uu leeyahay
Elon Musk, ayaa soo dhacay, bishii Agoosto ee sanadkanna, biro madow oo aan la
aqoon waxa ay yihiin ayaa kusoo dhacay Koonfurta Australia, balse khubarradu
waxa ay aaminsan yihiin in ay leedahay isla shirkaddaas.
Sanadkii 2020, nin
maqaayadle ah, oo ku nool waddanka Ivory Coast oo ku yaalla Galbeedka Afrika,
ayaa subax kusoo kacay gurigiisa oo uu burburiyay gantaal uu riday Shiinaha.
Guriyo kale oo ku yaallay isla xaafaddaas ayaa ku burburay halkaas.
Biraha gantaalkaas
qaarkood ayaa ku dhacay labo qof oo ka mid ahaa dadka xaafadda.
Halista
kasoo socota hawada
Daraasado la sameeyay
ayaa lagu sheegay in la filayo khatar hor leh oo bani’aadanka kasoo wajaheysa
waxyaabaha cirka kasoo dhacaya, taasoo gaareysa ilaa 10%, lana filayo in ay sii
kororto.
Waxaa la isweydiinayaa
sida uu u shaqeeyo hannaanka badbaadada ee dayax-gacmeedyada loogu talagalay
inay raacaan.
Laakiin jawaabta waxaa
bixisay hay’adda Mareykanka u qaabilsan howlgallada hawada sare ee NASA, oo
warbixin ay soo saartay ku sheegtay in kaliya 30% ka mid ah dayax-gacmeedyada
caalamka ee hawada sare ka shaqeeya ay u hoggaansamaan shuruucda
lagama-maarmaanka ah ee loo dejiyay.
"Waxaan ka war
helnay inuu jiro dayax-gacmeed burburay, waa in dib loo eego habraacyada
badbaadada,” ayaa lagu yiri warbixinta NASA.
Hawada
sare oo aad loogu batay
Tan iyo markii uu
billowday tartanka safarrada hawada sare bartamihii qarnigii la soo dhaafay,
bani’aadanku waxa ay direen kumannaan dayax-gacmeed, qalabkan aadka u waaweyna
kuma baaba’aan hawada, kamana fogaadaan meeraha dhulka.
Sida ay sheegtay
hay’adda howlaha hawada sare ee Midowga Yurub, tan iyo markii hawada sare la
aaday 1950-meeyadii, waxaa dhulka laga diray 10,680 dayax-gacmeed.
Hadda waxaa jira 6,000
oo weli ku sugan hawada sare, 3,900 ayaana shaqo wada. Taas micnaheedu waa in
37% dayax-gacmeedyadii la diray ay howl-gabeen ayna hawada sare iska
heehaabayaan, iyagoo xilli kasta iska soo dhici kara.
BBC