Maxaa kala Haysta Jaahil Lacag Haysta iyo Aqoonyahan Faqiir ah?
Beryahan dambe waxa si xawli ah ku socda shir-beeleedyada ay bulshooyinka reer Soomaalilaan qabsanayaan, si ay go’aan mideysan uga gaadhaan musharaxiinta beelaha u metalaysa goleyaasha isku sidkan ee doorashadoodi fooda inagu soo haysa. Meel kasta oo bulsho badani isugu timaado, waxa ka soo baxa hab-fikirka ay kala wataa dadyowgaasi isku yimid. Waxa goobaha isugu imanaya dad fikir ahaan, aqoon ahaan, waaqici ahaan iyo caqilaanba aad u kala duwan. Inta badan waxa shirarka ka dhexmuuqda laba kooxood oo kala ah taajir tunkii cadaaday iyo aqoonyahan hayntu ku yar tahay oo dood cilmiyeysan gooban la imanaya. Bal aynu labadooda hab-dhaqan eegno:
=
Taajirkii: Ninka gancsadaha ahi waa nin inta badan wakhtigiisa amaro iyo
tilmaamo bixiya oo aan u baran in isaga la tilmaamo ama la amro. Shaqadiisa
nolol maalimeedka ahi, waxa ay ku dhisan tahay: Waar koontiinarkaa halkaa ka
soo qaad, soo rara alaabooyinka, waxaasi ayaa lagu goynayaa qiimaha iibka,
lacagtaasi sidaasi ka dhiga IWM. Ma dhacdo inta badan inay shaqaalihiisu kala
horyimaadaan tilmaam ama doodd tiisa lagu diidan yahay, iyada oo tusaalooyin
kala duwan dhinacyo badan laga tusaayo. Haddaba waxa ay arrin ka taagan tahay,
markuu Ganacsadihii soo dhexgalo deegaan ka duwan kaasi uu ku soo caano maalay,
ee lagala horyimaado dooddo iyo fikirkiisa waxba kama jiraan laga dhigo iyada
oo si cilmiyeysan miiska loo saarayo, waxa lagu diidan yahay. Ka dib waxa ku
dhacda laba midkood: Kow, inuu xanaaqo oo meeshaba isaga baxo. Laba, inay ka
baahdo oo uu naxo ka dibna uu hadli kari waayo ama ka gaabsado waxa taagan.
Qaarkood markay arkaan in aqoonyahanku dooddii isagu uu wato oo uu ka taageero
bato, wuxuu la soo baxaa lacagtiisii si ay suurtagasho fikirkiisu oo ka
aqoonyahanka fiqiirka ah meesha looga saaro. (Af wax cunay xishoo).
=
Aqoonyahankii: Ninkani wuxuu xariif ku yahay sida maskaxda loo shiilo ee
fikradaha iyo doodaha dhinacyo kala duwan looga eego. Wuxuu wataa dhaqankii uu
ku soo qaatay muddadii dheerayd ee uu ku soo dhexjiray badweynta aqoonta iyo
fikradaha xorta ah sida loo dhiibto. Doodaha reeraha ee miiska saaran in badan
isaga ayaa markii hore soo bandhigay ama loola yimid, waxaanu muddo ku soo
qaatay inta weji ee ay leedahay iyo dhinacyada ay dooduhu ka furan yihiin.
wuxuu goobta la yimaadaa dood miisaaman oo inta badan dadkii goobta fadhiyey
qancisa, hasayeeshee aanay la socon gacan qoyani (wax bixini). Doodaasi waxa ay
joog iyo jiifba u diidaa taajirkii goobta la fadhiyey ee aan sidan u doodi
karayn. Aqoonyahanku wuxuu dareensan yahay in taajirka aanu xoolo kula tartami
karayn, laakiin uu fikir aqoonaysan kula dagaalamo. Aqoonyahanka dhibtiisa ugu
badani waa isaga oo ay ku jirto kibir ay aqoonta maadigu dadka qaarkii ku
keento. Wuxuu ka gubtaa dadka fikirkiisa ka soo horjeeda ee aan aqoonta lahayn.
Wuxuu si hoose isu tusaa siduu goob ugula doodi karaa nin suuq-joog ah (Layman).
Prof. Axmed Ismaaciil Samatar ayaa laga hayey” Ninka meel isugu keena
aqoonyhanno waa nin bisado qol isugu keenay”. Wuxuu maldahay sida aanay fikirka
ugu heshiinayn.
Halkay iska maandhaafsan yihiin?
Taajirkii
jaahilka ahaa wuxuu doonayaa inuu lacagtiisa ku gumeysto aqoonyahankii, halka
aqoonyahanku uu dagaal ugu jiro inuu iska xorreeyo jaahilkan lacagta haysta oo
uu aqoontiisa dhulka ku dhigo. Bulshadii waa maalin-la-nool oo waxa ay mar
kasta dhinaca saarayaan kan jaadkiisa iyo cuntadiisa u qaada, taasina waxa aad
u fahmay taajirkii jaahilka ahaa, waxaanu bulshadii ka dareersaday
aqoonyahankii fiqiirka ahaa.
Cali Cabdi Coomay
Suxufi, Qoraa ah.
Hargaysa, Soomaalilaan.
AFEEF:
Hadhwanaagnews marnaba masuul kama aha Aragtida dadka kale. Qoraaga ayaa xumaanteeda, xushmadeeda iyo xilkeeda sida. waxa kaliya oo Hadhwanaagmedia dhiirigalinaysaa, isdhaafsiga aragtida, canaanta gacaliyo talo wadaagga!