Hoggaamiyaha TPLF ee mas'uulka ka ah maamulka deegaanka Tigraay Dr Debretsion Gebremichael wuxuu qirtay in magaalooyin laga qabsaday, balse wuxuu beeniyey sheegashada dowladda ee ah iney ciidamadiisa guul darro wajahayaan.

Debretsion wuxuu si cad uu ugu gacan seydhay baaqi Ra'isal wasaare Abiy Axmed ee ahaa iney ilaa iyo Arbacada ugu dambeyn xoogagga TPLF dowladda iisu soo dhiibaan.

Hoggaamiyaha TPLF waxaa kale uu sheegay shacabkiisu iney diyaar u yihiin iney u dhintaan difaacidda xuquuqda ay u leeyihiin iney deegaankooda iyagu maamulaan.

Iyadoo ay weli jirin ilo madax bannaan oo xaqiijinaya xogaha rasmiga ah ee ku saabsan dagaalka socda, haddana labada dhinac uu dagaalka dhex marayo waxay warbaahinnadoodu ka baahiyaan dacaayado dagaalka salka ku haya.

In kabadan 40,000 oo qof oo dagaalkaasi ka qaxay ayaa gaadhay dalka Suudaan ee Itoobiya deriska la ah.

Qaar badan oo ka mid ah dadka dagaalkaasi ka soo qaxayna waxay sheegeen iney ka soo carareen duqeymaha, toogashada iyo mindiya dadka lagu beegsanayo.

Muxuu yahay baaqa Dr Abi Axmed?

RA'isal wasaaraha Itoobiya Dr Abiy Axmed xoogagga TPLF wuxuu ugu baaqay seddex maalmod oo Arbacada ku eg iney si nabad ah dowladda isugu soo dhiibaan, isaga oo sheegay iney ciidamadiisu magaalada Maqale ay hareereeyeen ayna dhici karto wajiga seddexaad ee ugu dambeeyey dagaalka inuu billowdo.

Abiy Axmed wuxuu hoggaanka Tigraay uu u sheegay in la marayo "meel aan laga noqon karin".

Xogagga Jabhadda Xoreynta Shacabka Tigraay ee TPLF oo gacanta ku haya dhulka buuraleyda ayaa wacad ku maray iney dagaalka sii wadayaan oo ay isdhiibeyn.

Dagaalka dhowrka toddobaad dhex maraya ciidamada dowladda dhexe ee Itoobiya iyo kuwa daacadda u ah Tigraay waxaa la rumeysan yahay iney boqollaal qof ku dhinteen kumannaanna ay ku barakaceen.

Mar sii horreysayna ciidamada dowladda Dhexe waxay ka digeen magaalada Maqale oo ay ku nool yihiin 500,000 oo qof in taangiyo lagu hareereeyey ayna dhici karto madaafiic in lagu garaaco.

"Wax naxariis ah ma jiri doonto," ayuu yiri afhayeenka ciidamadu.

Hoggaamiyaha TPLF Debretsion Gebre-michael oo u warramay wakaaladda wararka ee Reuters wuxuu sheegay ciidamada daacadda u ah TPLF iney diyaariyeen qorshe rogaal celis ah oo ay kaga adkaanayaan ciidamada dowladda.

"Hirar iyo Mowjado dagaal ayey nagu soo qaadeen balse waxtar ma leh", ayuu yiri mar uu u warramayey wakaaladda wararka ee Reuters.

Dowladdu maxay qorsheyneysaa?

Dowladda dhexe ee Itoobiya waxay sheegtay ciidamadeeda toddobaadki hore iney qabsadeen magaalooyin muhiim ah. Balse waxaa adag in la helo ilo madax bannaan oo xaqiijiyo guusha ay dowladdu sheegatay maadaamaa ay weli taleefoonnada iyo interneetka deegaankaasi ay go'an yihiin tani iyo marka uu dagaalkaasi billowday.

Warmurtiyeed ay dowladda ka soo baxay Mr Abiy wuxuu ku yiri: "Waddadi burburka ee aad hayseen xilligi la soo afjari lahaa in hadda la joogo, balse intaa ka hor waxaan markale idinkuugu baaqayaa 72 saac gudahood si nabad ah inaad dowladda isugu soo dhiibtaan, maadaamaa hadda la joogo meel aan laga noqon karin, Fursaddan ugu dambeysa ka faa'ideysta."

Abiy Axmed xoogagga TPLF wuxuu ugu baaqay "iney si nabad ah iisu soo dhiibaan", shacabka magaalada Maqale wuxuu ugu baaqay iney taageeraan xoogagga dowladda si kooxda uu ku sheegay burcadda ee deegaanka Tigraay isku uruursaday caddaaladda loo horgeeyo".

Madaxweynaha koonfur Afrika sidoo kalena ah guddoomiyaha Midoowga Afrika ayaa saddex madaxweynayaal hore oo Afrikaan ah u magcaabay inay dhexdhexaadiyaan labada dhinac.

Balse dowladda federaalka ee Addis Ababa ayaa waxay marar badan diiday baaqyada loo jeedinaya in wadahadala la sameeyo, waxaana la sheegay in ergadaasi oo ah saddex madaxweyne oo hore oo Afrikaan ah ay la kulmi doonaan oo keliya ra'iisul wasaare Abiy Axmed

Mr Mamo Mihretu, oo lataliye sare u ah ra'iisul wasaraaha dalka Itoobiya, Abiy Axmed ayaa waxaa uu BBC-da uu sheegay in wadadhallada ay ku haboon yihiin kadib marka ay ka adkaadaan cidamada maamulka TPLF markaas.

Tani iyo inta uu qarxay dagaalka u dhaxeeya dowladda Itoobiya iyo xoogagga TPLF ee deegaanka Tigraay waxaa gabi ahaanba meesha ka baxay isgaarsiinti iyo gaadiidki deegaankaasi ka jiray.

Mr Mamo wuxuu sheegay dowladda 'dadaalka ugu sarreeya' iney u galeyso sidi ay hay'adaha qaramada midoobay shacabka Tigraay gargaar bani aadaminimo u gaarsiin lahaayeen.

Dagaalka muxuu salka ku hayaa?

Dagaalka wuxuu ka dhashay khilaaf xooggan oo muddo ka dhex taagnaa Xisbiga TPLF oo ka mid ah xibiyada siyaasadeed oo ugu awoodda badnaa Itoobiya iyo Dowladda dhexe uu hoggaamiyo Dr Abiy Axmed.

Iyada oo khilaafka ugu weyna uu soo ifbaxay marki uu Abiy Axmed bishii June uu dib u dhigay doorashada guud isaga oo u sababeeyey faayraska corona dartii iny doorasha xilligeeda ku dhici karin.

TPLF dowladda dhexe uu hoggaamiyo Abiy Axmed waxay u aragtaa sharci darro, iyaga oo ku doodaya Abiy inuu sharci uu dalka ku hoggaamin karo haysanin.

4-tii bisha November ra'isal wasaaraha Itoobiya wuxuu iclaamiyey howlgal ka dhan ah TPLF, isaga oo ku eedeeyey iney maleeshiyaad daacad u ah ay weerar ku qaadeen xaruunta ciidamada qaybta waqooyi oo fadhigoodu ahaa magaalada Maqale.

Balse TPLF ayaa eedda loo soo jeediyey dhinac isaga dhigtay.

Maleeshiyaadka daacadda u ah TPLF, ciidamada dowladda dhexe ka soo goostay ee TPLF la saftay iyo maleeshiyaadka hubeysan marka la isku daro xoogagga TPLF daacadda u ah tiradooda waxaa lagu qayaasaa 250,000.

BBC