Isku Daalnaye Maxaa Inoo Dan Ah? By: Mohamoud Ibrahim (Xaaji)
0
Saturday May 23, 2020 - 09:20:29 in Articles by Hadhwanaag News
- Visits: 1365
-
- Share
W/Q: Mohamoud Ibrahim (Xaaji)
Waa talo kooban oo maanta ii muuqata, haddii la dhinac marona waqtigu
uun baynu isku dheeraynaynaa, dhaxalkuna wuxuu u ekaanayaa halkii hore
looga socon lahaa in dib loo noqdo.
Talada ii muuqataa waxa weeye, maanta meesha Soomaaliyi taallo waynu
aragnaa, soddon sano oo aan dawlad dadka wada meteshaa jirin ayaynu
madaxa ka goyney. Waxa inoo dheer ku dhowaad toban sano oo ka sii
horreeyey oo wixii hore loo dhisay la duminayey oo burbur iyo kala
irdhoow iyo colaado geyiga ka jireen. Afartan sano oo khasaare ah ayaynu
badideennu isla qirsannahay (tabashooyinka gaarka ah marka gees la
dhigo).
Maanta koonfur dawlad Xamar keliya ku filani xitaa kama jirto.
Gobolladii koonfurta ee maamullada Federaalku ka jirey qaarkood iyo
xukuumaddii Federaalku heshiis maaha. Degaammo badan Shabaab baa ka
taliya, meelaha kale oo dhanna dhanka koonfurta gacanta kula jira oo
qaraxyo iyo dilalna ka geysta cashuurna ka qaata. Waxa hadda ka aloosan
Xamar xummaddii qabiilka oo siyaasiyiin iyo ganacsato dabada ka
riixayaan.
Maamulka Somaliland muddo ayay gobolladii waqooyiga qayb ka mid ah
nidaam iyo kala danbayn ka hirgeliyeen, halka gobollada waqooyi
qaarkoodna diiddanaayeen maamulkaas goosashada ku dhawaaqay. Waxase
xaqiiqo ah in amni iyo kala danbayn la isku hallayn karo "marka la
barbardhigo koonfurta Soomaaliya" uu gobollada taabacsan maamulka
Somaliland ka hir galay. Dadaalkii maamulka Somaliland wadey wuxuu
maanta soo gaadhay meeshii ugu dambeysey oo dad fakhri ah oo aan la
aqoonsanayni gaadhi kari lahaa. Halka ay maanta taagan tahay kor ugama
sii kici karto, waayo wixii tamar iyo karti ay lahaayeen ee iyaga
gacantooda ku jirtey oo dhan way soo isticmaaleen.
Muddadaa Somaliland ictiraaf la'aanta la xarbiyeysey, dadkeedu wuu sii
kordhayey, baahida dadkuna way isa sii beddeleysey oo sii kordhaysey.
Mar haddii tiradii dadku saddex laabantay (qiyaas ahaan), xukuumadduna
tamarteedii gaadhsiisey meeshii ugu sarreysey, waxa halkaa ay taagan
tahay ka dhaqaajin karaa si baahiyaha dadka looga jawaabo waa in lahelaa
dawlad adduunka la falgasha oo la ictiraafsan yahay. Dawlad adduunka ka
heli kara maalgashi caalami ah, bankiyo wax la deymiyo, dawlad wax la
amaahin karo, deeq toos ahna la sin karo oo dawladaha xidhiidh toos ah
la geli karta iyo mid wadareedba (bilateral and multilateral
agreements), dawlad mashaariic horumarineed toos ah heli karta iwm.
Hadalkoo kooban Somaliland waxay taagan tahay figtii ugu sarreysey ee
garaafka, waxana figtaas hoos ka soo fananaya tiradii dadka oo badatay
iyo baahidii dadkoo korodhay marka figta lagu kulmona hoos baa la isula
soo dhaadhacayaa (the law of diminishing returns).
Maxaa talo ah haddaba. Mar haddii koonfuri haysato ictiraafkii
dawladnimo ha yeeshee ay ku shaqaysan kari weydey, sidaa daraadeed ay
khasaaraysay. Dhanka kalena Somaliland ay hayso kartidii iyo keni
adaygii ay iyadoo aan la aqoonsanayn, degaanadii hore magaca Somaliland u
wadaagi jireyna aanay fikirka goosashada ku midaysnayn, haddana ay
suurto gelisay goobahay gacanta ku wada heysey inay ka hirgeliso amni,
kala danbayn, iyo weliba adeeg bulsho (intii karaankeeda ah). Ha yeeshee
Somaliland-na caqabadda dib u celinaysaa tahay ictiraaf la'aanta
haysata, miyaanay habboonayn in turubkaa dib loo baandheeyo labada
dhinacba.
Kartida iyo keni adayga Somaliland iyo ictiraafka Xamar yaalla ee la
khasaareeyey dhexdooda miyaan talo laga raadin karin? Waxay ila tahay
Simaliland hoos-u-dhicii garaafku waa xaqiiq maanta taagan. Waxaa ka
markhaati kacaya, qareemmada baaqa soo saaray, dhallinyarada baaqa soo
saaray, qaylodhaanta "Mar kale midnimo", saluugga iyo ismari waaga
xukuumadda iyo ururrada mucaaradka, jabhadihii kala danbeeyey ee sanaag,
qabiilooyinka iyo suldaammada saxaafadda hadh iyo habeen taagan,
kalsooni darrada beelaha ka dhex dhalatay ee degaamnada la isku haysto
iwm. Waxan oo dhammi maaha khalad xukuumadda Muuse Biixi la wada timid,
ee waa ceelkii oo biyo yareeyey iyo xoolihii oo oomman oo darkii ku
kulmay.
Dhanka Xamar intii ay riwaayad isu dhigi karayeen way isu dhigeen,
maanta waxay taagan tahay in kuwii madaxweynayaasha dalka ka soo noqday
ay abaabulayaan wax u eg colaadihii qabiilka ee 1991kii, waxa muuqda
haddaan Alle jid u furin in saacaddu dib ugu noqoto xusuuso la soo
hilmaamayey, iyo boogo soo bogsoonayey oo la damqo, daawona aan loo
hayn.
Gebagebadii: Sida keliya ee lagu badbaadin karaa dhammaan dadka
Soomaaliyeed waa in "QOLOBA QOLADA KALE BADBAADISO". Waa in reer
Somaliland wixii ka dhinnaa soddonkaa sannadood oo ah ictiraafka Xamar
ku dulman iyaga gacanta loo geliyaa madaxnimadana iyaga loo dhiibaa si
ay ummadda Soomaaliyeed oo dhan uga faa'iideeyaan. Cidda maanta wax u
unkan yihiin ee faa'iidada ugu badan ka helaysaa waa reer Soomaaliland
maxaa yeelay waxa u tolan hadhuubkii ay wax ku maali lahaayeen oo ah
amni iyo kala danbayn. Xukuumadda Xamar joogta ee ictiraafka dhaafsiin
kari la' gudaha Villa Somalia, ee karti darrada iyo aragti gaabnidu la
degtayna waa inay ka faa'iidaystaan kartida iyo keni adaygga reer
Somaliland iyo khibradda soddonka sano wax lagu soo wadey.
Haddaan sidaa la yeelin oo talo cid walba u dan ah la gaadhin koonfur
iyo waqooyi, waxa iman karaya waa waagoo horteenna ku barya iyo labada
dhinac oo mid waliba iskii u dumo (Ilaahay kama dhigee).
Soomaalaay kala guuleysan weynee, waxa la soo gaadhay waqtigii aynu wada guulaysan lahayn.
Mohamoud Ibrahim (Xaaji)
AFEEF:
Hadhwanaagnews marnaba masuul kama aha Aragtida dadka kale. Qoraaga ayaa xumaanteeda, xushmadeeda iyo xilkeeda sida. waxa kaliya oo Hadhwanaagmedia dhiirigalinaysaa, isdhaafsiga aragtida, canaanta gacaliyo talo wadaagga!
Loading...
Loading...