Madaxweynaha Cusub Ee Kenya Oo Ka Hadlay Waxa Uu Ka Yeelayo Muranka Badda Ee Kala Dhaxeeya Soomaaliya
Madaxweynaha Kenya,
William Ruto, ayaa wareysi gaar ah oo uu siiyay BBC-da uga hadlay mowqifkiisa
ku aaddan muranka xadka badda ee u dhaxeeya Soomaaliya iyo Kenya, kaasoo ay
horay go’aan uga gaartay maxkamadda caalamiga ah ee caddaaladda (ICJ).
Maxkamadda hoos tagta
Qaramada Midoobay ee fadhigeedu yahay magaalada Hague ayaa kiiskaas oo sannado
badan socday xukun kasoo saartay 12-kii bishii October ee sanadkii lasoo
dhaafay, iyadoo xadeynta ka dhigtay qaab u dhow sida ay Soomaaliya ku
dooneysay, tallaabadaas oo ay Kenya si weyn ugu gacan seyrtay.
Markii ugu horreysay ee
kiiska loo gudbiyay maxkamadda ilaa markii ay garsooreyaasha maxkamaddu ay
go’aanka ku dhawaaqeen, William Ruto waxa uu ahaa madaxweyne ku xigeenka Kenya.
Madaxweynihii Kenya ee
xilligaas, Uhuru Kenyatta, ayaa markii uu soo baxay go’aanka maxkamadda sheegay
in dalkiisu uusan aqoonsaneyn natiijada.
Ruto, oo dhawaan markii
xilka loo caleema-saaray ay wada kulmeen madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh
Maxamuud, ayaa sheegay in arrimaha loo kala xallin doono sida ay u kala
horreeyaan.
”Hadda Soomaaliya waxa
ay leedahay madaxweyne aan la hadli karno. Madaxweyne waxa uu diyaar noola
yahay inaan howlaha u qabanno sida ay u kala horreeyaan, waxaan ku faraxsan
nahay inuu xoogga saarayo la dagaallanka argagixisada, adduunka oo dhan - oo ay
Kenya ku jirtana – wuxuu kala shaqeynayaa sidii uu u burburin lahaa
xagjirnimada qalalaasaha wadata iyo argagixisada,” ayuu yiri Ruto.
Isagoo hadalkiisa sii
wata ayuu sharraxay waxa uga qorsheysan muranka xadka badda ee Soomaaliya iyo
Kenya, waxa uuna yiri: ”Muranku waa arrin ay dalalka deriska ah mar walba
xallin karaan. Waxa aan hadda u baahan nahay waa inaan xasilinno oo aan amni ka
dhigno gobolkeenna.”
Madaxweyne Ruto ayaa
sheegay in xilligan aan la joogin waqti ku habboon ka hadalka muranka xadka.
”Ma rabo inaan ka
howl-galno muran ku saabsan xadka iyadoo ay dad dhimanayaan, iyadoo ay
argagixiso meelaha joogaan, iyadoo xasilooni darro ay ka jirto gobolkeenna.
”Waxay ila tahay inaan
marka hore xal u helno arrimaha amniga, kaddibna waxaan xallin karnaa
murankeenna xadka,” ayuu yiri.
Waxa uu u muuqday in uu
rajo ka qabo dowladda cusub ee Soomaaliya, inkastoo uu ka gaabsaday inuu ka
jawaabo su’aal laga weydiiyay sababta ay mowduucan ugala hadli waayeen
madaxweynihii hore ee Soomaaliya.
Waxaa xusid mudan in
dowladdii madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud uu hoggaaminayay muddo xileedkiisii
hore ee socday intii u dhaxeysay 2012-2017 ay dacwadda ku saabsan muranka badda
u gudbisay maxkamadda ICJ.
Si rasmi ah waxaa
kiiska maxkamadda loogu gudbiyay 13-kii bishii July ee sanadkii 2015, xilligaas
oo ku beegneyd hal sano kaddib markii ay dowladda Soomaaliya ku wargelisay
maxkamadda iney dacwad u soo waddo.
Markii xukunka lagu
dhawaaqay bishii October ee sanadkii lasoo dhaafay, madaxweynihii hore ee Kenya
ayaa sheegay inuu yahay go’aan waxba kama jiraan ah, halka madaxweynihii hore
ee Soomaaliya uu soo dhaweeyay go’aanka.
Fal-celintii
Kenya
Garsoorka maxkamadda
ICJ ayaa go’aamiyay in Soomaaliya ay leedahay inta badan xadka lagu muransanaa
oo ku fadhiya dhul baaxaddiisu tahay 100,000 kiiloomitir oo labojibbaaran,
inkastoo qeyb yar oo ka mid ahna loo gooyay Kenya.
Uhuru Kenyatta ayaa
maalintii xigtay khudbad uu jeediyay ku yiri: ”Kenya lama filaan kuma aha
go’aankaas, waxay si weyn uga walaacsan tahay waxa uu sababayo go’aanka iyo
caqabadaha uu u keenayo gobolka Geeska Afrika iyo sharciga caalamiga ah.
”Kenya waxa ay
caddeyneysaa inay gebi ahaanba diidday oo aysan aqoonsaneyn waxyaabaha lasoo
saaray iyo go’aanka.”
Madaxweyne Xasan Sheekh
Maxamuud, oo markii go’aanka uu soo baxay ka mid ahaa hoggaamiyeyaasha
mucaaradka Soomaaliya, ayaa xilligaas meel fagaare ah uga mahad celiyay
”dhammaan ummadda Soomaaliyeed, kuwaas oo uu sheegay inay si wadajir ah ugu
istaageen difaaca badda [Soomaalilya].”
Waxa uu si gaar ah u
bogaadiyay kaalintii uu sheegay inay ciyaareen Dr. Muna Sharmaan iyo Alle ha u
naxariistee Inj. Maxamed Cumar Saalixi kiiskii muranka badda, middaas oo uu
sheegay in ay xusuusnaan doonnaan.
"Guusha caawa
Soomaaliya u soo hooyatay waa ka wayn tahay wax loo nisbayn karo qof… Aniga
waqtigii aan joogay intii igala shaqaysay [arrintaas] waa ay mahadsanyihiin,
intii iga horraysay ee howshaas soo gashayna waa ay mahadsan yihiin…
”Intii naga dambaysay,
sida madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo iyo raggiisiina waa ay mahadsan
yihiin, iyaguna waa ku adkaysteen in meesha lagu hayo oo hore loo sii wado…
Madaxweyne Farmaajo waxyaabo badan oo aan ku kala ra'yi duwannahay ayaa jira
laakiin qaddiyadan waan ku amaanaa, waanan ugu mahadcelinayaa," ayuu yiri
madaxweyne Xasan Sheekh.
Ma cadda waddada ay
hadda labada dowladood ee deriska ah [Soomaaliya iyo Kenya] u mari karaan xal u
helidda muranka ay horay maxkamadda ICJ usoo afjartay, horayna kiiskan u ahaa
mid xasaasi ah oo dhinac walba uu mowqif adag ka taagnaa.
BBC