Aduunku Waa In Uu Aqoonsado Jamhuuriyada Somaliland Shuruud La'aan.
W/Q: Mohamed Dhimbiil
Taariikhdu markay ahayd 26 June 1960 kii Somaliland British
Protectorate ayaa ka xorowday maamulkii boqortooyada ingiriiska oo ay 75
sanadood u ahaayeen mahmiyad .
1 July 1960 kii waxaa dalka talyaaniga ka xoroobay Italian Somalia
oo qaadatay xornimo , isla maalintani waxa midoobay oo dal la yidhaahdo
jamhuuriyada Somalia wada dhistay Somaliland British protectorate iyo
Italian Somaliland ( somalis under Italian colonial rule ) .
Dawladaasi waxa la isku diiday markii midowgu jiray hal sano oo
kaliya , waxaana afti loo qaaday dastuurkii uu dalku yeeshay sanadkii
1961kii , waxaa xusid mudan in dadkii Somaliland dastuurka diideen oo
68% in ka badani ka codeysay , waxaana ay ahayd in aan dastuurkaasi la
dhaqan galinin ilaa labadii dal ee midoobay si isku mid ah ugu qancayaan
, lama yeelin ee waa la iska watay.
Midnimo soddon sanadood ahayd oo ay gudaha mudadaasi dhaceen ,
dulmi , cadaalad daro , dagaalo , xasuuq , beegsasho gobolo iyo dad gaar
ah iyo wax waliba oo ku qadaf ah dadka Somaliland oo lagu duqeeyey ,
lagula dagaalamay lagu laayey hantidii , hubkii , magacii , calankii ,
sharafkii iyo dawladnimadii jamhuuriyadii Somalia oo aduunka oo dhami ka
yaabay waxii dhacayey waxaana laga qorey buug badan iyo qoraalo
xuquuqal insaan oo aan tiro lahayn , buugtii caanka noqotay waxa ka mid
ahaa dawlad dadkeegii la dagaalamaysa buug la yidhaahdo oo caan noqday.
Ka dib waxaa dhacday in dadka jamhuuriyada Somaliland iska
xoreeyaan maamulkii ciidamadu gadhwadeenka ka ahaayeen ee arxanka darnaa
ee jamhuuriyadii Somalia 1991kii January, waxaana dadka jamhuuriyada
Somaliland isla qaateen 18 May 1991kii in ay dib ula soo laabteen
dawladnimadoodii 1960kii .
WAA MAXAY SABABTA CAALAMKU IN UU SOMALILAND KU QIIMEEYO SHURUUD LA'AAN AY TAHAY ?
Markii dawladii kalitaliska ahayd ee jamhuuriyadii soomaaliya
burburtay waxaa shir loogu qabtay jabhadihii ka soo horjeeday
maamulkaasi ee talada ka tuuray dalka jamhuuriyada Djibouti , waxaa
xusid mudan in aan SNM oo Somaliland qabsatay aanay kaligeed goob joog
aheyn shirkaasi oo ay cadeeyeen mawqifkooga ah in ay dawlad gaar ah
noqdeen.
Somaliland soddon sanadood oo dhinacii kale ee jamhuuriyadii
Somalia dib u dhis iyo dawlado caalamku u waday marna qayb kama noqon ee
dawladnimadeeda ayey dhisatay waxaana ay noqotay dal dimuqaradi ah oo
ka soo dhex muuqday Gobolka Geeska Africa ee dagaalada , dawlad la'aanta
, cudurada, gaajada , argagixisada iyo tahriibka dadku u noqdeen
bartilmaameed lagu aqoonsado.
Caalamku waxa uu culeys ku saaray Somaliland in ay la hadlaan
dhinacii kale ee dawlada ku mideysnaan jireen ee soomaaliya sanadkii
2012 kii , waxaana uu arinkaasi ahaa gef iyo meel ka dhac lagu sameeyay
jamhuuriyada Somaliland.
Sababta oo ah ;
1- Jamhuuriyadda Somaliland oo ah dal dhisan oo dawlad iyo wax
walba oo qaran leeyahay leh ayaa la hadlay dad aan meel ay maamulanaa
jirin iyaguna aan dawladnimo heshiis ku aheyn.
2- Jamhuuriyadda Somaliland cidda ay la kulmayso ama wadahadalku ku
dhexeeyo ee waagii hore ay wax isku darsadeen may aheyn jamhuuriyad la
yidhaahdo jamhuuriyada federaalka Somalia oo 5 maamul goboleed iyo
madaxwayne muqdisho jooga leh , ee waxaa wax isku darsaday markii hore
laba maamul dawladeed oo xaalado isku mid ah ku jira iskuna duruuf ahaa.
3- Maanta oo ugu dambeeyay waxa wax iska badeleen qaabkii juquraafi
ee dalkii Somaliland ay wada dhisteen jamhuuriyadii Somalia ( Somali
Republic) .
4- Aftida distoorka ee ay dadka jamhuuriyada Somaliland ee 2001 oo
97% ugu codeeyeen ogol iyo in ay yihiin dal ka madax banaan
jamhuuriyadii Somalia .
5- Dastuurkii dadka jamhuuriyada Somaliland ay diideen 1961kii oo
ah maraga ugu weyn ee ahaa in ay dhacday midnimo is muquunin ahi oo aan
cadaalad ahayni.
6- Xasuuq iyo duqeyn loo geystay dad gaar ah iyada oo lagu
beegsanayo haybtooda taasi oo mamnuuc ka ah shuruucda xuquuqda aadamaha ,
kuwa qaramada midoobay iyo kuwa caalamiga ahba.
Intaasi marka laga yimaado hadii Soomaaliya ka guurtay nidaamkii
Somaliland iyo Somalia ku midoobeen oo ay u guureen qaab federaal ,
dalkii Somaliland la midoobayna uu maanta juquraafi ahaan is-badel ku
yimid markii badii loo garoocay Kenya , waxaa ay jamhuuriyada Somaliland
mudan tahay in caalamku shuruud la'aan ku aqoonsado.
Mohamed Dhimbiil
Mohamed Abdi Jama
AFEEF:
Hadhwanaagnews marnaba masuul kama aha Aragtida dadka kale. Qoraaga ayaa xumaanteeda, xushmadeeda iyo xilkeeda sida. waxa kaliya oo Hadhwanaagmedia dhiirigalinaysaa, isdhaafsiga aragtida, canaanta gacaliyo talo wadaagga!
Loading...
Loading...