HOGAANKII SIYAASADA EE LA HALAABAY HIMILADII SHACABKA IYO HALGANKII UMADDA SOMALILAND .
W/Q: Mohamed Abdi Jama
" Bari baa waxa dhacday in jeelka weyn ee Hargeisa oo ay ku
xidh-xidhan yihiin maxaabiis argagixiso ah iyo maxaabiis kale oo fara
badani , hadh cad ay maxaabiistii ka dareereen , iyada oo waxogaa
xabado ahna la maqlay, dabadeedna wargeysyada Hargeisa ayuu mid ka mid
ah halka faalo sawireedka ku qorey , waxan askarteena indhaha tirey ma
istaraliin buu ahaa mise dollar ...kkk , Markaa inaga ( Somaliland )waxa marka kaliya ina mal-malay ma dirham buu ahaa mise dollar " cajiib !!!
Waxa ay ahayd sanadkii 2012 , dalka jamhuuriyada Somaliland waxa
maamulkiisa hayey xisbi iyo hogaan cusub oo mudo 2 sanadood oo kali ah
talada dalka hayey oo badelay xukuumad dalka ka talinaysay mudo 15 sano
ka badan iyo xisbigeedii .
Siyaasadii iyo qorshihii siyaasadeed ee Somaliland ayaa mar kaliya
waxa loo mal-malay jiho kale , waxaana bilaabmay olole balaadhan iyo
heshiisyo hoos ugu socday xukuumadii xiligaasi iyo maamulkii muqdisho in
shaaca laga qaado.
Mar kaliya ayaa lagu soo qaadey shacabka , odayada dhaqanka iyo
hogaankii hore ee dalka maamulayey olole balaadhan oo ay xukuumadii
cusbayd waddo oo ahaa in wadahadalo lala furo Somalia , xili aanay kaba
jirin wax la odhan karo dawlad bay ahayd oo caalamkuna u yaqaanay
dawlada ku meelgaadhka ah ee Somalia .
Dabcan waxa uu ahaa mashruuc weyn oo dawlado kalena wax ka wataan ,
deg-deg ayaa labadii gole ee baarlamaanka jamhuuriyada Somaliland la
isugu yeedhay , waxaana la laalay wax Alla waxii dabar iyo xeerar
arinkaasi ka yaalay, xataa waan xasuustaa oo lagama doodin , waxa ay
ahayd dhibaato weyn oo dalka soo food saartay xiligaasi.
Dhawr sababood ba dadka jamhuuriyada Somaliland dareen umuu galin xiligaasi oo ay ka mid yihiin ;
1- Hogaanka qaranka oo ahaa hogaankii halgankii hubaysnaa ee dib u
xoreynta dalka oo aan looga shakiyi karin in uu aragti kale aaminsan
yahay oo dalka waxyeelo ku noqon karta.
2- Mucaarad la'aan jirtay iyo dadkii umada baraarujin lahaa oo xukuumadu gacanta kuwada dhigtay .
3- iyo xiliga oo ahaa goor uu dalka ka dhacay isbadel siyaasadeed oo
mudo badan la saadaalinayey oo ay dadku qabeen rajo iyo yididiilooyin
isbadel oo aad u haystay xiligaasi shucuurtooda.
Dadka jamhuuriyada Somaliland waxa ay mooganayeen in aragtida
siyaasadeed ee dib ula soo noqoshada qaranimada jamhuuriyada Somaliland
marka horeba lagu qaybsanaa , iyo waliba in qofka isa siinaya in dalka
tacab kaga jiraa uu ka kalsooni badan yahay hogaankii ka horeeyey oo ay
taasina tahay mid halis galin kartay waxii umadani u soo dedaalaysay.
HOGAAMIYEYAASHII HORE MAXAY KA QABEEN WADAHADAL SOMALIA LALA YEESHO ?
Jamhuuriyada Somaliland dadka aduunka iyo dadka jamhuuriyada
Somaliland midnaba ogaansho la'aani kagama jirin in ay hore uga mid
ahayd Jamhuuriyadii Somalia oo ay la midowday 1-July-1960 kii , dibna
ula soo noqotay dawladnimadeedii 26-June-1960 ay boqortooyada ingiriiska
ka qaadatay soddon sanadood ka dib 18-May-1991 , walow aanu caalamku
aqoonsan.
Laakiin waxa qariib iyo wax lala yaabo noqotay laba dal oo la ogaa
waxii soo kala maray , dhibaatooyinkii dhacay, isla markaana rabay in ay
laba dal oo caalamku aqoonsan yahay kala noqdaan sidee ay sidani dhibta
yar markiiba isugu hor fadhiisteen ee loo laalay waxii umada
jamhuuriyada Somaliland ka dhigatay ee xeer ahaa .
Waa halka uu aduunku u fahmay in hogaanku rabitaanka shacabka marka
horena af-duubay haddana uu soo celin karo oo aanay aheyn qadiyada
jamhuuriyada Somaliland wax weyn oo miisaan culus leh , hadda waa
qadiyadii halganka adag oo nus qarniga ah xiligaasi dib u soo celinteeda
dhib walba loo maray.
Hogaamiyeyaashii siyaasadeed ee ka horeeyey xukuumada Kulmiye
dhamaantood waa qabeen ama waa sii ogaayeen in qadiyada jamhuuriyada
Somaliland iyo Somalia in wada hadal iman karo laakiin waxa ay qabeen
marka Somalia dawladi ka dhisanto in lala hadlo oo heerka jamhuuriyada
Somaliland oo kale taagan.
MAXAA SOMALILAND KA SOO GAADHAY WADAHADALADII MASHRUUCA LACAGTA BADAN AHAA ?
Waxa aynu u kala qaadi doonaa laba qaybood oo midi yahay waxii ay
Somaliland qabsatay gudaheega iyo halka ay gaadhay , iyo qaybta labaad
oo ahaa waxii caalamka kaga xidhnaa , rabitaankeegii iyo waxii loo
socday;
1- Somaliland waxa ay ahayd ileys iyo shamac ka dhex baxaya Gobolka
Geeska Africa , walina ay tahay marka aad ka soo bilowdo halkii laga soo
bilaabay iyo halka ay maanta taagan tahay iyada oo tacab iyo dedaalka
odayadii waxgaradka ahaa , siyaasiyiintii ruug cadaaga ahaa iyo aqoon
yahankii umadani lahayd ay keentay in ay keento quruxda iyo wanaaga
maanta muuqda.
2- Somaliland waxa aduunka kaga xidhnaa in qadiyada jamhuuriyada
Somaliland oo ah mid sharci ay taageero uga hesho aduunka si loogu
aqoonsado dal madax banaan oo ka mid ah dalalka aduunka kaasi oo waliba
Somaliland ay jeclayd in lagu qiimeeyo wanaaga , dawladnimada ,
nabadgalyada , horumarka dhinaca dimuqaradiyadeed ee ay Gobolka u
horseeday na in ay qiimeyn wanaagsan kaga hesho aduunka.
Wadahadalada Somalia lala furey waxa ay wax yeeleen qodobkaasi 2aad ,
waxaana aduunku u arkay in Somalia oo isku dhan la dhiso , aqoonsi
buuxa la siiyo , muqdisho la isagu tago, xirfad iyo xeelad Somalia inala
gaaday ha ahaato ama badheedh siyaasadeed oo ay sameeyeen hogaankeenuye
halka ay Somaliland wax badani kaga xumaadeen waa haljani.
Sidoo kale markii wadahadalada la ogolaaday waxaa labada dhinacba
aduunku siiyey dhaqaale badan oo dib u dhiska iyo dawladnimada ah ,
waana mashaariicda qadiyada jamhuuriyada Somaliland lagu hoos geeyey
muqdisho ( undermined projects for Somaliland recognition case ) .
MAANTA IYO MUSTAQBALKA JAMHUURIYADA SOMALILAND.
Jamhuuriyada Somaliland iyo qadiyadeedu waa mid ay leeyihiin
shacabka jamhuuriyada Somaliland sida ku cad xeerarka iyo dastuurka
dalka jamhuuriyada Somaliland , mana aha wax ka go'a inta siyaasada ku
jirta oo kaliya , qadiyada umadani waa mid ka weyn wax mashaariic la
siisto.
Hogaankii siyaasadeed ee ku fashilmay wadahadaladii ee la lumay
qadiyada jamhuuriyada Somaliland , waa kuwa maanta sadexda xisbi qaran
hor fadhiya ee aan hayn aragti iyo jid bixin kale , waxaaba aad moodaa
in ay sugayaan wax maqan , sadexda xisbi midna qorshe cad kama laha
arimaha wadahadalada Somalia .
Maanta waxa shacabka jamhuuriyada Somaliland u quman in la
isweydiiyo soddonka sano ee dambe iyo boqolka sanadood ee soo socda
hogaamin raandhiis leh sidii ay umadani u heli lahayd, iyo waliba sidii
looga dhayi lahaa waxii dhaawac soo gaadhay qadiyada jamhuuriyada
Somaliland.
2022 waxa ina hortaala fursad kale oo ah mustaqbalka siyaasadeed iyo
ka qadiyadeed ee dalka jamhuuriyada Somaliland cida hogaamin doonta
maadaama ururadii siyaasadeed dib loo furayo oo ahaa xaq iyo Xuquuq
dastuuri ah oo ay leeyihiin dadka jamhuuriyada Somaliland sida ku cad
qodobada dastuurka dalka ee 22naad , 23naad ,9aad iyo Xeerka ururada iyo
axsaabta jamhuuriyada Somaliland Xeer lr.14/2021.
Daaraha iyo dariiqyada waynu dhisan karnaa oo haddaba kuwii hore
inoogaga burburay waxii dhacay 1988 waa ka soo kabanay laakiin qadiyada
umada jamhuuriyada Somaliland iyo halganadii kala duwanaa ee umadani
halkan ku soo gaadhay hadii la wax yeeleeyo waxa madow gali doona
mustaqbalka dambe ee dadkeena iyo ubadkeena.
Aasaasaha iyo Gudomiyaha ku meelgaadhka ah ee Ururka Dadweynaha Somaliland ( S.P.P ) Somaliland peoples party.
Mohamed Abdi Jama
Mohamed Dhimbiil AFEEF:
Hadhwanaagnews marnaba masuul kama aha Aragtida dadka kale. Qoraaga ayaa xumaanteeda, xushmadeeda iyo xilkeeda sida. waxa kaliya oo Hadhwanaagmedia dhiirigalinaysaa, isdhaafsiga aragtida, canaanta gacaliyo talo wadaagga!
Loading...
Loading...